Odwodnienie organizmu – objawy i skutki

jak przetrwac - odwodnienie organizmu objawy i skutki

Upały sprawiają, że woda z naszego organizmu ocieka bardzo szybko pod postacią potu. Dlatego trzeba uzupełniać jej braki w organizmie poprzez odpowiednie nawadnianie. A co jeśli dysponujemy bardzo małą ilością wody albo nie mamy je w ogóle? Ile można przeżyć bez wody? Podręczniki survivalowe mówią, że 3 dni (w klimacie umiarkowanym, takim jak w Polsce nawet do 5 dni). Ale raczej nie zamierzam tego sprawdzać. Skutki, które niesie odwodnienie organizmu przy takim eksperymencie, mogłyby być, że tak się wyrażę, niezbyt zachęcające. Zatem co robić, aby się nie odwodnić? Odpowiedź na to i wiele innych pytań znajdziesz w tym wpisie. Zapraszam 🙂

W tym wpisie znajdziesz:
– Co to jest odwodnienie i jakie są jego oznaki?
– Skutki odwodnienia organizmu.
– Ile procent utraconej wody powoduje śmierć?
– Co robić, aby się nie odwodnić?

Odwodnienie – co to jest?

Twoje ciało składa się w około 60% z wody (u dzieci około 70%). Wchodzi ona w skład krwi oraz innych płynów ustrojowych i jest ona niezbędna do wielu procesów zachodzących w organizmie (na przykład do trawienia). Utrata około 2% wody powoduje pragnienie. Można z tego obliczyć, że 80-kilogramowy chłop ma w sobie jakieś 50 kg (litrów) wody, więc utrata 1 litra wywoła u niego pragnienie.

Odwodnienie to po prostu niedobór wody w organizmie. Kiedy czujesz pragnienie, już tak na prawdę jesteś trochę odwodniony. Jeśli tracisz wodę na przykład wskutek intensywnego pocenia się, Twój mózg wysyła Ci sygnał pod tytułem „daj mi pić”. Dlatego powinieneś się odpowiednio nawadniać, szczególnie w upał i przy wysokiej aktywności fizycznej. Napisałem o tym ten poradnik.

Objawy odwodnienia

Odwodnienie organizmu może się objawiać na wiele sposobów. Po pierwsze mogą wystąpić bóle i zawroty głowy oraz intensywne pragnienie. Jest to znak, że już jesteśmy odwodnieni. Są też inne sposoby, aby rozpoznać odwodnienie organizmu. Najlepiej, kiedy rozpoznamy je jak najwcześniej i nawodnimy się albo zaczniemy przykładać uwagę do tego, aby zmniejszyć tempo odwadniania.

Odwodnienie organizmu – najczęstsze symptomy

– bóle i zawroty głowy,
– brak energii
– ciemna barwa i intensywny zapach moczu,
– nudności i brak apetytu,
– utrata elastyczności skóry,
– pogorszenie stanu umysłowego (koncentracji i koordynacji ruchów).

Jeśli pojawią się u Ciebie któreś z tych objawów, zastanów się, kiedy i ile wody ostatnio piłeś. Prawdopodobnie będzie to jeszcze moment, kiedy możesz przeciwdziałać jej dalszej utracie. Nawet jeśli będziesz poza cywilizacją, będzie to dobra pora, żeby zacząć szukać wody w terenie. Kiedyś napisałem artykuł na temat pozyskiwania wody w terenie – wiem, że ten temat można dużo bardziej pogłębić, więc na pewno będzie kontynujacja. Jednak pamiętaj, żeby w trakcie tych poszukiwań nie stracić więcej wody, niż możesz zdobyć.

Odwodnienie a kolor moczu

Woda jest głównym składnikiem moczu, więc kiedy jej brakuje w organizmie, kolor moczu się zmienia. O odwodnieniu świadczy ciemna barwa tego płynu. Ciemnożółty mocz ma również bardziej intensywny zapach. Dzięki temu można bardzo szybko rozpoznać odwodnienie, przed wystąpieniem innych symptomów.

No dobra, to teraz czas na trochę matematyki. Jestem pewien, że takich zadań nie miałeś w szkole 🙂
Człowiek traci około 3 litry wody dziennie. Dajmy na to, że jest to ten chłop 80 kg. Jeśli nie będzie nic pił, to po ilu dniach umrze? Wiem, trochę drastyczne zadanko… 😀 Odpowiedź znajdziesz nieco niżej.


Skutki odwodnienia dla organizmu

Utrata wody na poziomie 2% powoduje uczucie pragnienia. Odwodnienie już o kilka procent wyższe może wywołać zaburzenia psychomotoryczne. Przy 15-20-procentowym deficycie wody dochodzi do śmierci. Warto pamiętać, że człowiek dziennie traci około litra wody przez pot i około 2 litrów poprzez trawienie i wydalanie. Jednak trzeba tu pamiętać o tym, że jest to średnia wartość dla człowieka średnio aktywnego fizycznie i w umiarkowanym klimacie.

Teraz weźmy tego chłopa 80 kg. 60% jego masy ciała to woda, czyli niecałe 50 kg. Przyjmijmy, że 1 litr wody = 1 kg. Po wypoceniu 1 litra (2% z 50 l), czuje on pragnienie. Potem ma problem z koncentracją i koordynacją. Aż w końcu wypocił i wysikał te 20% (w tym przypadku 10 l) wody i umarł. Tylko po jakim czasie? Tracił wodę z prędkością 3 litrów na dzień, więc po utracie 10 litrów, czyli po nieco ponad 3 dniach wyzionął ducha. Czyli bez wody można przeżyć około 3 dni – teoretycznie by się zgadzało. Teoretycznie, bo w praktyce może być zupełnie inaczej…

Podręczniki survivalowe mówią, że człowiek może wytrzymać około 3 dni bez wody – to jest tylko teoria! W praktyce bywa różnie, ponieważ zależy to od tego w jakim stanie zdrowia jesteś, kiedy ostatnio piłeś i jadłeś albo czy w czasie kiedy nie masz dostępu do wodu coś jesz. Jeśli tak to zależy też, jaki rodzaj jedzenia to jest. Chodzi o to, że trawienie zużywa bardzo dużo cennej wody z Twojego ciała. Zależy też, jakiego rodzaju aktywność uprawiasz i gdzie (w jakim klimacie i na jakiej wysokości) się znajdujesz.

Przykładowo:
Jeśli ostatnio napiłeś się porządnie, w międzyczasie nic nie jesz, pozostajesz bez ruchu i tylko czekasz na ratunek, to możliwe, że możesz przetrwać nawet 5 dni bez wody.
Ale jeśli dopiero co zjadłeś konkretny obiad, a w czasie kiedy nie masz wody, jesz to, co uda Ci się zdobyć, jesteś gdzieś w ciepłych krajach i w dodatku maszerujesz przez góry z plecakiem, to Twoje szanse, że przeżyjesz choćby 2 dni są marne.

Czyli generalnie, jeśli możesz ograniczyć aktywność do minimum, nie jeść nic nawet przez kilka dni i chronić się przed upałem to to rób. Zwiększasz wtedy swoje szanse na przetrwanie bez wody. Bez jedzenia można wytrzymać o wiele dłużej niż bez wody.

Czym grozi odwodnienie organizmu?

Śmierć to bardzo skrajny skutek odwodnienia. Jednak się to zdarza, szczególnie w gorącym klimacie. W takich miejscach traci się dużo więcej wody przez pot. Inne skutki odwodnienia to na przykład problemy z koncentracją, czy też nieracjonalne myślenie. Zdarza się, że osoby odwodnione, czerpią wodę z pierwszego napotkanego źródła. Może się wtedy okazać, że woda jest skażona i bez przefiltrowania jej, szkodzą sobie jeszcze bardziej.

Najczęstsze skutki odwodnienia to ból i zawroty głowy. Poza tym duszności, nudności, czasem utrata przytomności. Długotrwałe odwodnienie może doprowadzić to trwałego uszkodzenia mózgu. Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne u dzieci i osób starszych.

Odwodnienie a zawroty głowy

Bóle i zawroty głowy to bardzo częste objawy odwodnienia. Często pojawiają się w upalne dni, kiedy słońce dodatkowo je wzmaga. Kiedy tracisz wodę z organizmu, gęstnieje Twoja krew, a co za tym idzie spada jej ciśnienie, czyli krąży ona coraz wolniej. Wtedy Twój mózg dostaje świeży tlen w w mniejszej porcji, a kiedy ma go za mało, to nie funkcjonuje zbyt dobrze. W konsekwencji niedotlenienia pojawiają się zawroty głowy, a czasami omdlenie.

W przypadku dłuższego, niedotlenienia mózgu (czyli po 3-4 minutach) może dojść do trwałych uszkodzeń pomiędzy neuronami. Wtedy nawet jeśli uda się uratować człowieka, to może mieć on później trwałe problemy z pracą mózgu.

Choroby wynikające z odwodnienia

Wskutek gęstnienia krwi, dochodzi do tego, że serce musi wykonać większą pracę. Może to prowadzić do zaburzeń i zatrzymania akcji serca. Dlatego odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne u osób starszych i z problemami układu krążenia zagrożonych zawałem.

Utrata wody powoduje również odkładanie się soli w organizmie. Jeśli zasolenie organizmu utrzymuje się przez dłuższy czas, może zajść ryzyko powstawania kamieni nerkowych.


Jak ograniczyć odwodnienie organizmu

Aby ograniczyć odwodnienie, należy zidentyfikować jego przyczyny i je zminimalizować. Poniżej znajdziesz kilka wskazówek, co zrobić, kiedy mamy bardzo ograniczoną ilość wody lub wcale jej nie mamy.

Ochrona przed upałem i słońcem

Kiedy nie masz wody, albo po prostu masz jej za mało, ogranicz przebywanie na pełnym słońcu w najgorętsze godziny dnia. Pomyśl też o właściwym ubraniu – lekkim, przewiewnym i zakrywającym całą powierzchnię ciała. W ten sposób ograniczysz parowanie potu. Inne porady na temat ochrony przed słońcem znajdziesz w tym poradniku.

Odwodnienie organizmu – co jeść?

Jeśli jesteśmy odwodnieni, to najlepiej nic nie jedz, ponieważ Twój organizm zużywa sporo wody na trawienie pokarmu. Bez jedzenia można wytrzymać około 3 tygodnie, a bez wody o wiele mniej. Dlatego w sytuacji awaryjnej postaraj się nie jeść nic, albo ogranicz jedzenie do minimum, zapewniającego Ci energię na dalsze działania ratunkowe. Podczas odwodnienia najlepiej jest spożywać owoce i warzywa, które mają w sobie dużo wody, na przykład cytrusy.

Pij więcej niż pragniesz

Jeśli masz chwilowo dostęp do wody, ale nie masz żadnego pojemnika, aby ją zabrać ze sobą, napij się na zapas, aby zapobiec odkładaniu się soli w organizmie. Wodę można gromadzić w ciele. Jednak nie pij łapczywie, bo Twój organizm musi mieć czas, żeby uzupełnić jej braki w różnych miejscach. Przy takim źródle najlepiej zatrzymaj się na dłuższy postój i pij co jakiś czas.

Jak zapobiec odwodnieniu – inne metody

Nie pij wody z niepewnych źródeł – wypicie zanieczyszczonej wody może doprowadzić do ostrej biegunki, czyli jeszcze szybszego odwodnienia.

Zejdź do doliny – na dużej wysokości szybciej zużywasz wodę z organizmu, ponieważ w rozrzedzonym powietrzu szybciej się męczysz.

Nie bój się wody destylowanej – co prawda jest ona pozbawiona elektrolitów i cennych minerałów i picie jej na dłuższą metę może spowodować zaburzenia w organizmie. Ale z dwojga złego lepiej wypić taką niż żadną.

Pobieraj wodę z roślin – jeśli masz odrobinę szczęścia w nieszczęściu i jest wiosna, to może uda Ci się spuścić sok z drzewa, na przykład z brzozy albo klonu. Pisałem o tym w tym artykule. Jeśli potrzebujesz więcej specjalistycznej wiedzy w tym zakresie, to możesz odwiedzić stronę etnobotanika – Łukasza Łuczaja.

Nie sikaj, jak jest zimno – odwodnić się można również jak jest zimno. Organizm nie chce grzać wody, więc daje Ci sygnał, żebyś się jej pozbył. Czasami warto się powstrzymać – odwodniony się szybciej wychładza.

Oddychaj przez nos, bo kiedy oddychasz przez usta, to wydychasz więcej pary wodnej.


Podsumowanie

Wyszło trochę przydługo, ale jak widać, odwodnienie organizmu to nie są przelewki. Czasem może być to poważna sytuacja awaryjna. Wydaje mi się, że po lekturze tego wpisu będziesz miał większą świadomość tego, jak ważna jest dla człowieka woda i dlaczego warto zwrócić uwagę na to, aby się właściwie nawadniać. Jednak nie trzeba popadać w paranoję i nosić zgrzewki wody wszędzie, gdzie idziesz.

Wystarczy sobie uświadomić, że bez wody za długo nie pociągniemy i warto na nią zwrócić uwagę, szczególnie w miejscach, gdzie dostęp do niej jest nieco trudniejszy niż wyciągnięcie 1,50 zł z kieszeni.

Jeśli chcesz, aby otrzmywać informacje o nowych wpisach i dodatkowych materiałach tylko dla Subskrybentów, zapisz się na newsletter. A może masz jakieś refleksje na temat odwodnienia i zapobieganiu mu? Poczuję się wniebowzięty, jak zostawisz swój komentarz 🙂

Nie przegap kolejnych artykułów!
Zapisz się na newsletter


Subscribe
Powiadom o
guest

4 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
robert
robert
1 rok temu

Woda to problem. O ile sprzęt obecnie jest leciutki. Przez 3/4 roku moje śpiwory ważą do 1 kg. Materac 600 gram (do -5 stopni Celsjusza). Namiot 1200 gram. Wiatrówka 120 gram. Bluza polarowa 250-300 gram. Plecak 22 litrowy ok. 200-400 gram. Bardzo solidne 35-42 litrowe do chodzenia na lekko 1000-1250 gram To woda nadal waży swoje… Trzeba pamiętać iż po przekroczeniu około 12 kg bagażu znacznie zwiększa się wydatek energii na pokonywanie odległości. A więc i wydzielanie ciepła a więc i pocenie się. Jednocześnie spada szybko średnia prędkość. Po przekroczeniu około 23-25 kg obciążenia natomiast zużycie energii rośnie już niewiele.… Czytaj więcej »

yyyy
yyyy
3 lat temu

Jedno z niewielu miejsc gdzie podkreśla się znaczenie wody i pisze wprost, iż walka o zdobywanie pożywienia jest mało ważna przez pierwsze dni, a nawet tygodnie.
Brak info o skażeniu wody. O ile z zanieszczyszczeniami bakteriami, wirusami czy pasożytami poradzimy sobie gotując wodę to z chemicznymi niestety już nie. Filtry do oczyszczania wody z tymi związkami sobie też nie radzą.

robert
robert
1 rok temu
Reply to  yyyy

Są filtry radzące sobie jako tako z zanieczyszczeniami chemią i metalami. Jako tako. Ograniczeniem jest dość wysoka cena oraz niska wydajność/trwałość filtra w praktyce starcza on na 2-3 tygodniową wyprawę.