Jak wyznaczyć północ za pomocą Gwiazdy Polarnej?

gwiazda-polarna (1)

W bezchmurną noc mój wzrok zawsze wędruje na gwiazdy. Odruchowo wyszukuję północy, którą wskazuje Gwiazda Polarna. Jest ona istotnym punktem na mapie nieba. Szczególnie dla osób, które interesuje survival. W sytuacji kiedy zabłądzimy na odludziu lub przedłuży się górska wędrówka, warto wiedzieć jak wyznaczyć północ po ciemku. Nawet mając mapę, ta wiedza może się przydać. Jeśli wędrujemy bez kompasu, w nocy ciężko będzie zorientować się w terenie. Dlatego warto wiedzieć, jak przetrwać sytuację kryzysową, wyznaczając kierunek za pomocą Gwiazdy Północnej.

Gwiazda Polarna zwana też Północną

Nie jest ona może najjaśniejszą z gwiazd, ale ma swoje stałe miejsce na niebie. Pozostałe gwiazdy pozornie krążą. Pozornie, bo to Ziemia krąży wokół własnej osi oraz cały kosmos jest w ciągłym ruchu. Przez to każdej nocy widzimy inny skrawek nieba. Mimo tego na naszej półkuli (może oprócz okolic równika) zawsze widoczna jest Gwiazda Polarna. Znajduje się ona nad biegunem północnym Ziemi. Więc jeśli jest pogodna noc, Gwiazda Polarna, może nam pomóc w nawigacji.

Czym tak właściwie jest Gwiazda Polarna?

W wyobraźni poprowadźmy linię prostą przez środek Ziemi tak, aby łączyła biegun północny z południowym. Przedłużmy ją od bieguna północnego daleko ponad powierzchnię Ziemi. W bliżej nieokreślonym miejscu będzie ona „przecinała niebo”, tworząc tak zwany biegun północny nieba. Jest to po prostu punkt zawieszony w próżni. Gwiazda Północna to ta, która leży najbliżej tego miejsca.

Rzadko się zdarza żeby jakaś gwiazda się pokrywała z biegunem nieba. Gwiazdozbiory się przesuwają i co kilkadziesiat tysięcy lat Gwiazda Polarna to inne ciało niebieskie.

gwiazda-polarna (2)
Fotomontaż pozornego ruchu gwiazd na nocnym niebie. Najmniejsze okręgi „zatacza” Gwiazda Polarna.

Jak zlokalizować Gwiazdę Polarną?

Obecnie można ją zlokalizować za pomocą kilku gwiazdozbiorów. Najprościej jest wykorzystać Wielki i Mały Wóz. W pogodną noc Wielki Wóz widać na niebie bardzo dobrze. Gwiazda Polarna leży na przedłużeniu jego dwóch skrajnych gwiazd („tylnych kół wozu”). Wystarczy wyobrazić sobie biegnące w górę pięciokrotne przedłużenie linii zawartej między tymi gwiazdami.

Gwiazda Polarna jest gwiazdą Małego Wozu. Leży ona na końcu „dyszla” i jest najjaśniejsza w tej konstelacji. Jeśli uda się namierzyć Mały Wóz na niebie, to właśnie po tym można rozpoznać gwiazdę północy.

gwiazda-polarna (3)
Położenie Gwiazdy Polarnej względem Wielkiego i Małego Wozu.

Co z półkulą południową?

Gwiazda Polarna jest widoczna tylko na pólkuli północnej. Zatem czym mogą się kierować mieszkańcy półkuli południowej przy wyznaczaniu kierunków świata? Ogólnie rzecz biorąc mają oni swoją gwiazdę. Jednak jest ona bardzo słabo widoczna, patrząc gołym okiem. Wyznaczono więc kilka gwiazd, które tworzą tak zwany Krzyż Południa. Wyznacza on kierunek południowy, ale nie tak dokładnie jak gwiazda polarna północ. Krzyż Południa znajduje się około 30 stopni od faktycznego południa (Gwiazna Polarna jest odchylona o mniej niż 1 stopień od północy), jednak jest na tyle charakterystyczny, że uznano go za wyznacznik nawigacji astralnej na antypodach. Na razie tyle mogę powiedzieć na ten temat. Wiecej napiszę kiedyś – jak tam pojadę i przekonam sie na własne oczy. 🙂

Jak nawigować?

Kiedy ustalimy północ i pozostałe kierunki świata, możemy wyznaczyć kierunek marszu. Jeśli nie ma potrzeby to nie wędrujmy w nocy. Można się narazić w ten sposób na zagubienie albo poważny uraz. Jeśli jest jednak taka konieczność to musimy ustalić charakterystyczny punkt na horyzoncie, który będzie widać w nocy. Może to być czarny zarys góry albo światła miasta lub anteny telekomunikacyjnej. Wydaje mi się patrzenie w gwiazdy non stop nie ma sensu. Po pierwsze nie da się iść cały czas prosto „na oko”. Gwiazda Polarna jest zbyt daleko, by była dokładnym wyznacznikiem, gdy się przemieszczamy. Po drugie może zwyczajnie zmienić się pogoda i chmury przesłonią nam niebo. Dlatego trzeba mieć konkretny, widoczny z oddali punkt, do którego będziemy zmierzać. W tym miejscu odwołam się do poprzedniego artykułu, w którym opisałem jak wędrować na azymut.


Zobacz też: Marsz na azymut, czyli jak się nie zgubić na bezdrożach.

Mapa nieba

W pogodną noc warto obserwować niebo. Sam chętnie wyjeżdżam z Poznania, by spędzić noc, patrząc w gwiazdy. Miło mi się wtedy gawędzi na tematy życiowe. Wpatrywanie się w gwiazdy ma podobny czar jak patrzenie w ogień.

W czasie takich nocnych obserwacji, mniej lub bardziej survivalowych, można się posłużyć aplikacją mapy nieba, aby poznać nowe konstelacje. Takim programem jest na przykład SkyMap na urządzenia z systemem Android. Pozwala ona obserwować całe niebo z użyciem akceleratora w smartfonie.

gwiazda-polarna (4)
Zrzut ekranu aplikacji Sky Map.

Podsumowanie

Wiedza gdzie się znajduje Gwiazda Polarna, może nam pomóc w sytuacji survivalowej. Warto wiedzieć jak ją znaleźć na niebie. Jednak trzeba pamiętać, że nie jest to bardzo dokładny wyznacznik północy. Na pewno jest lepszy niż opisywane niedawno przeze mnie metody obserwacji terenu. Jednak aby dobrze nawigować według gwiazd, potrzebne jest dużo praktyki. Konkluzja z tego jest taka, że trzeba często wychodzić w teren i przy ognisku patrzyć się w gwiazdy. To na prawdę ciekawe zajęcie 🙂

Jeśli chcesz, aby otrzmywać informacje o nowych wpisach i dodatkowych materiałach tylko dla Subskrybentów, zapisz się na newsletter. A może masz swoją opinię na temat wyznaczania północy? Koniecznie daj znać w komentarzu 🙂

Nie przegap kolejnych artykułów!
Zapisz się na newsletter


Subscribe
Powiadom o
guest

3 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
sunspot
5 lat temu

Każdemu, kto chodzi po górach, a kto w nocy pobłądził, ta wiedza jest niezbędna 🙂

Adi
Adi
5 lat temu

Tematyka znana, ale dobrze napisane 🙂 Tak trzymaj

popup zniżki na sprzęt outdoorowy