Wyznaczanie kierunków świata. Kompas – co i jak?

Kompas - co i jak?

W sztuce przetrwania szalenie ważna jest umiejętność orientacji w terenie i nawigacji. Żeby nie zabłądzić w dziczy, warto znać metody wyznaczania kierunków świata. Metody są różne, ale skupimy się na jednej z najdokładniejszych. Kompas. Dziś poszukamy odpowiedzi na pytania: do czego służy? jak działa? I dlaczego powinien znaleźć się w niezbędniku podczas wypraw i biwaków.

Co to jest kompas?

Kompas to urządzenie, którym możemy szczegółowo określić azymut (czyli kąt pomiędzy kierunkiem marszu a północą) i zorientować mapę tak, byśmy wiedzieli, którą drogę wybrać na rozwidleniu. Niektóre, wyposażone w muszkę i szczerbinkę – czyli busole, będą nam pomocne w rozrysowaniu mapy. Można dzięki nim też skrócić sobie drogę, kierując się azymutem „na szagę” (chociaż nieraz przekonałem się, że takie skróty to niekoniecznie skróty).

Kompasy zbudowane są z komory z igłą magnetyczną i podziałką kątową (360 stopni) lub różą wiatrów. Komory kompasów często wypełniane są płynem w celu ustabilizowania igły – ten płyn to trujący alkohol (który nie zamarza nawet w temperaturze -40 st. Celsjusza). Niektóre mają linijki, kątomierze, lupy. Są takie w pudełeczkach, na sznurku, w formie breloków, czy przypięte do paska zegarka. Cała masa do wyboru. Ale generalnie, jakie by nie były, wszystkie przyciąga jeden temat – magnetyzm.

Orientacja mapy za pomocą kompasu

Działanie kompasu

Kompasy wykorzystują siłę pola magnetycznego Ziemi. Jądro naszej planety działa jak magnes – jeden biegun coś odpycha, a drugi przyciąga. Tym czymś są ładunki magnetyczne, które też mają swoje bieguny i dlatego siła magnetyzmu każe im nieustanie krążyć w przestrzeni. Tworzą w ten sposób pole magnetyczne – barierę, która chroni nas przed szkodliwym wpływem Słońca i innych kosmicznych kolosów (tak na marginesie, jakby tak nie było, to niezły byśmy mieli survival). Ruch tych ładunków zawsze odbywa się w jedną stronę, czyli nie ma opcji, żeby któryś leciał pod prąd. Kompasy wykorzystują to zjawisko, ponieważ namagnesowana igła zachowuje się jak ładunek magnetyczny. Też ma dwa bieguny, więc też „leci z prądem”. To znaczy nie leci, tylko stabilizuje się zgodnie z ruchem tego prądu, wskazując nam zawsze i wszędzie magnetyczną północ.
(opisałem to najprościej, jak umiałem)

Pole magnetyczne ziemi
źródło – fizyka.net.pl
Opiłki żelaza i magnes odwzorujące pole magnetyczne Ziemi
źródło – takacslajos.uw.hu

Czasem jednak kompasy nie działają idealnie. Może to być spowodowane niekorzystnym terenem lub obecnością w pobliżu metalowych przedmiotów lub magnesu (albo innych kompasów).

Poniżej przedstawiam listę czynników wpływających negatywnie na pracę magnesu:

– Przebywanie obok metalowych przedmiotów lub konstrukcji (np. mosty kolejowe),
– Działanie innego pola magnetycznego niż ziemskie (np. z linii kolejowych albo wysokiego napięcia),
– Obecność złoży metali pod ziemią,
– Burza lub nierównomierne rozlokowanie ładunków w skale po uderzeniu pioruna,
– Deklinacja magnetyczna – przeczytaj więcej o tym,
– Powstanie pęcherzyka powietrza w płynie w komorze kompasu,
– Rozmagnesowanie, które jest skutkiem długotrwałego działania powyższych czynników.

Co zrobić jak nie mamy kompasu?

Przypuśćmy, że jesteśmy w górach, albo w innej dziczy. Nawet jeśli mamy mapę to czasem ciężko się połapać w terenie, na przykład gdy w zasięgu wzroku nie ma dróg, ani punktów orientacyjnych. Istnieje wiele sposobów, by określić mniej więcej kierunki świata obserwując okolicę. Ale skoro wiemy jak działa kompas, to czy nie możemy wykorzystać nauki, żeby nie poszła w las? Jasne, że możemy! Zróbmy improwizowany kompas.

Przepis na kompas improwizowany

Składniki:

– igła lub kawałek cienkiego drutu,
– skrawek papieru lub liść,
– odrobina wody,
– włosy lub kawałek jedwabiu.

Wykonanie:

Przygotowujemy sobie mały zbiorniczek z wodą. Opcjonalnie możemy skorzystać z kałuży. Ważne, żeby powierzchnia wody była nieruchoma. Następnie będziemy elektryzować igłę. W tym celu pocieramy ją o włosy cały czas w jednym kierunku. Zabieg pocierania wykonujemy kilkadziesiąt sekund. Kolejnym krokiem jest położenie igły na kawałku papieru, który z kolei kładziemy na powierzchni wody. Nasz papierek z igłą zacznie się obracać i zatrzyma się w linii południe-północ. Aby dowiedzieć się, gdzie jest północ i południe, sprawdź po której stronie tej linii znajduje się aktualnie Słońce. Przed południem będzie ona na wschodniej stronie, a po południu – na zachodniej.

Zobacz filmik jak zrobić prowizoryczny kompas TUTAJ

Ciekawostka!

Jakbyś kiedyś był na Arktyce i obserwował zorzę polarną, zwróć uwagę na swój kompas. Prawdopodobnie zacznie on wariować. Czemu? Ano temu, że zorza polarna to jest efekt deformacji pola magnetycznego Ziemi w okolicy bieguna. A deformacje te powstają przez burze magnetyczne i wiatr słoneczny.

Wpływ wiatru słonecznego na pole magnetyczne Ziemi
źródło – tylkonauka.pl

Chcesz otrzymywać powiadomienia o nowych wpisach?

Nie przegap kolejnych artykułów!
Zapisz się na newsletter


Subscribe
Powiadom o
guest

0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments